Το πάγκρεας είναι όπως και το ήπαρ, ένας από τους αδένες του πεπτικού συστήματος. Βρίσκεται σε δυσπρόσιτη εγχειρητικά θέση στο οπίσθιο τμήμα της άνω κοιλίας. Η λειτουργία του διακρίνεται σε εξωκρινή και ενδοκρινή. Εξωκρινής είναι η έκκριση παγκρεατικών ενζύμων τα οποία συμβάλουν στην πέψη των τροφών. Ενδοκρινής είναι η έκκριση διαφόρων ουσιών – ορμονών με κυριότερη την ινσουλίνη. Επίσης παράγει γλυκαγόνη και σωματοστατίνη. Με την ενδοκρινή λειτουργία του, το πάγκρεας ρυθμίζει κυρίως τον μεταβολισμό των υδατανθράκων. Η κοινή και σημαντική πάθηση που σχετίζεται με την ινσουλίνη, είναι ο γνωστός μας σακχαρώδης διαβήτης. Οι παθήσεις του παγκρεάτος που είναι δυνατόν να χρειαστούν χειρουργική αντιμετώπιση είναι η παγκρεατίτιδα, κάποιες από τις επιπλοκές της και ο καρκίνος.
Παγκρεατίτιδα
Η παγκρεατίτιδα είναι μια φλεγμονή του παγκρέατος που προκαλείται από την ενεργοποίηση των ιδίων των ενζύμων του. Η ενεργοποίηση των παγκρεατικών ενζύμων οφείλεται σε διάφορα αίτια με συχνότερα την χολολιθίαση και την χρόνια κατανάλωση οινοπνεύματος. Άλλες σπανιότερες αιτίες της παγκρεατίτιδας είναι η υπερλιπιδαιμία, η υπερασβεστιαιμία, τα τραύματα και οι χειρουργικές επεμβάσεις. Η παγκρεατίτιδα παρουσιάζεται με διάφορες μορφές, ως οξεία ή χρόνια κατάσταση, και η βαρύτητα της κυμαίνεται από ήπια μέχρι σοβαρή και θανατηφόρα.
Η οξεία παγκρεατίτιδα παρουσιάζεται με έντονο πόνο στο άνω μέρος της κοιλιάς, ναυτία και εμετούς, συνήθως μετά από ένα μεγάλο γεύμα και κατανάλωση αλκοόλ. Η διάγνωση τίθεται με εργαστηριακές εξετάσεις στις οποίες ανευρίσκεται αυξημένη αμυλάση (διαστάση) αίματος. Η διάγνωση συμπληρώνεται με υπερηχογράφημα και αξονική τομογραφία κοιλίας, εξετάσεις οι οποίες είναι σημαντικές και για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου καθώς και για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της.
Η αντιμετώπιση της παγκρεατίτιδας είναι κατ’ αρχήν και στην πλειοψηφία των περιπτώσεων συντηρητική, με εισαγωγή στο νοσοκομείο, διακοπή της σίτισης και ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, ηλεκτρολυτών και φαρμάκων. Η χειρουργική θεραπεία της παγκρεατίτιδας έχει ένδειξη στις περιπτώσεις εμφάνισης επιπλοκών όπως αποστήματα, νεκρώσεις ή ψευδοκύστεις, και στις περιπτώσεις χολολιθιασικής παγκρεατίτιδας όπου η χολοκυστεκτομή είναι απαραίτητη. Η αντιμετώπιση της παγκρεατίτιδας απαιτεί ενδονοσοκομειακή νοσηλεία και κάποιες φορές εντατική παρακολούθηση και θεραπεία. Η νόσος μπορεί να είναι βαρύτατη με επιβάρυνση του αναπνευστικού και των υπολοίπων συστημάτων.Στις νεκρωτικές της μορφές είναι δυνατόν να χρειαστούν επανηλειμμένα χειρουργεία και πολυήμερη νοσηλεία.
Καρκίνος Παγκρέατος
Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ένας από τους πιο επιθετικούς και θανατηφόρους καρκίνους του ανθρώπου. Προσβάλλει συνήθως άντρες μέσης ηλικίας και ως αίτια του έχουν ενοχοποιηθεί μεταξύ άλλων ο καπνός, το αλκοόλ και ο διαβήτης.
Η εμφάνιση του καρκίνου του παγκρέατος είναι συνήθως καθυστερημένη με αποτέλεσμα η αρχική διάγνωση να γίνεται σε προχωρημένα στάδια όπου πλέον η χειρουργική αντιμετώπιση είναι αδύνατον να επιφέρει την ίαση. Τα συμπτώματα με τα οποία κυρίως εμφανίζεται είναι ο ανώδυνος ίκτερος (κίτρινος χρωματισμός του δέρματος και των βλεννογόνων) και η απώλεια βάρους. Σπανιότερα οι ασθενείς εμφανίζουν πόνο στη μέση ή ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά. Η διάγνωση θα γίνει με υπερηχογράφημα, αξονική και μαγνητική τομογραφία και ERCP.
Στις περιπτώσεις όπου ο όγκος είναι χειρουργικά και ογκολογικά εξαιρέσιμος αντιμετωπίζεται με κάποιο είδος παγκρεατεκτομής, ανάλογα με την θέση του όγκου στο πάγκρεας. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο όγκος εντοπίζεται στην κεφαλή του παγκρέατος και αντιμετωπίζεται με παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (εγχείρηση Whipple) όπου εκτός από την κεφαλή του παγκρέατος αφαιρείται το δωδεκαδάκτυλο, τμήμα του στομάχου, η χοληδόχος κύστη και τμήμα του χοληδόχου πόρου. Η επέμβαση Whipple είναι μια από τις βαρύτερες χειρουργικές επεμβάσεις που απαιτεί εντατική και πολυήμερη νοσηλεία. Ο καρκίνος του παγκρέατος συνήθως χρειάζεται συμπληρωματική χημειοθεραπεία μετά από το χειρουργείο ή παρηγορική στις ανεγχείρητες περιπτώσεις.